Dag 3: Gelijkwaardigheid

 Foto: Christa Matthys – door Luc Viatour

Christa Matthys is beleidsmedewerker bij het Brussels Platform Armoede, een netwerk van acht Brusselse verenigingen waar mensen in armoede het woord nemen. Op basis van hun noden en wensen werken ze allen samen aan politieke beïnvloeding. Henriette E-K. (35) is toegewijde mama van een tienjarige zoon en maakt deel uit van het Comité des Femmes Sans Papiers. Ze is verantwoordelijk voor een politieke bezetting en strijdt voor duidelijke procedures en regularisatie. Vandaag praat ik met deze vredesvrouwen over een specifieke vorm van geweld dichtbij ons: armoede. 

https://tertio.be/je-hoeft-niet-de-sterkste-of-de-dapperste-te-zijn 

“Je hoeft niet de sterkste of de dapperste te zijn”

Christa Matthys is beleidsmedewerker bij het Brussels Platform Armoede, een netwerk van acht Brusselse verenigingen waarin mensen in armoede het woord nemen en werken aan politieke beïnvloeding. Henriette Essami-Khaullot is bij het Comité des Femmes Sans Papiers verantwoordelijk voor een politieke bezetting en strijdt voor duidelijke procedures en regularisatie. “Mensen zonder papieren hebben zoveel te bieden aan onze maatschappij.”

Bénédicte Kusendila

wo 02 okt. 2024

Hoe zijn jullie ertoe gekomen de strijd met armoede in onze hoofdstad aan te gaan? 
Henriëtte Essami-Khaullot: “Veel mensen in armoede zijn mensen zonder verblijfsstatus. Achttien jaar geleden weigerde ik een diplomatieke verblijfsstatus om niet langer aan mijn vader gebonden te moeten zijn en overal mee te moeten verhuizen. Zo werd ik plots een sans-papier. In die tijd was ik jong en apolitiek. Politiek interesseerde me niet en ik wist dus niet dat de sans-papiers zich hadden georganiseerd. Mijn kennismaking met het collectief van vrouwen zonder papieren was een gelukkige blikseminslag, de geboorte van mijn politiek bewustzijn. Ik begreep dat de verblijfskwestie aan vele andere zaken was verbonden: kolonisatie, bemoeienissen in het Midden-Oosten… Mensen verlaten niet licht hun land of hun thuis om hier in armoede te belanden. Zonder papieren heeft meer dan één narratief, je komt op een kruispunt van situaties. Ik wilde iets bijdragen aan het gevecht van alle personnes concernés en meldde me bij het Comité als vrijwilligster.” 

Christa Matthys: “Zoals uit Henriettes getuigenis blijkt, correspondeert een eenzijdige negatieve berichtgeving over mensen zonder verblijfsstatus niet met de realiteit. Zovelen hebben enorme talenten en krachten. Zij hebben zoveel te bieden aan onze maatschappij. Ik zou willen zeggen dat mijn strijd tegen armoede een bewuste keuze was, maar ik ben erin gerold. Als onderzoekster Sociale geschiedenis aan de universiteit wou ik iets doen met meer directe impact dan wetenschappelijk onderzoek. Via Tracé Brussel en De Schakel in Schaarbeek kwam ik uit bij de vzw Pigment, die vooral werkt met mensen zonder verblijfsstatus. Armoede is een sociale, menselijke constructie bij mensen met papieren. Maar de intensiteit van die sociale uitsluiting voel je zeer sterk bij mensen zonder papieren omdat de staat die uitsluiting haast rechtvaardigt.”

“De staat rechtvaardigt haast sociale uitsluiting bij sans-papiers.”

“Sociale uitsluiting vormt de basis voor zoveel maatschappelijke en complexe problemen: geen of minder toegang tot arbeid, tot woningen, racisme, discriminatie. Studies tonen nog steeds aan dat kinderen en jongeren uit sociaal uitgesloten kringen door hun economische en/of hun etnische achtergrond minder kansen krijgen in hun schoolloopbaan… Iedereen lijkt misschien gelijk aan de start te komen, maar al snel blijkt dat niet iedereen evenveel kansen heeft. Sociale zekerheid is zo belangrijk, als we willen dat iedereen een waardig en kansrijk leven kan leiden. Waren er geen studiebeurzen geweest, dan had ik niet kunnen studeren. Ik groeide op in kansarmoede. Zonder sociale zekerheid hadden mijn ouders mijn broer en mij nooit de kansen kunnen bieden waarvoor ik nu heel dankbaar ben. Maar het is er niet op gebeterd. Mijn vader moest elke ochtend om halfvijf de bus nemen naar de fabriek. Zonder openbaar vervoer had hij dat werk niet gehad. Vandaag raak ik met het openbaar vervoer niet meer in mijn geboortedorp. De klok is anno 2024 dus een heel stuk teruggedraaid. Er zijn zaken waarover we met zijn allen heel sterk moeten waken.” 

Ondervinden vrouwen in armoede bijzondere moeilijkheden?
Christa: “Als vrouw weet je wel wat sociale uitsluiting is. We krijgen nog steeds niet dezelfde kansen als een man. Bijvoorbeeld rond de tafel neemt niet iedereen je even serieus als wanneer je een man bent, vaak krijgen mannen meer spreektijd of vindt niet iedereen dat je hetzelfde spreekrecht hebt. Je bent ook kwetsbaarder voor geweld. Sociale werksters worden soms geconfronteerd met incidenten. Mij als vrouw helpt het om me daarbij in andere uitgeslotenen te verplaatsen. We hebben meer ervaring om kracht te vinden in onze kwetsbaarheid. Je mag je als vrouw niet door angst laten verlammen, maar moet begrijpen waar een bepaalde discriminerende houding vandaan komt. En dan kun je die houding zelf overstijgen.” 

Henriëtte: “Een vrouw heeft het meest te lijden van een vicieuze cirkel van armoede wanneer de toegang tot het meest fundamentele is beperkt: geen woning, geen werk, geen opleiding om eruit te raken. Alle mogelijkheden tot ontwikkeling worden haar ontzegd. Hoe combineer je deze bestaansonzekerheid met het moederschap? Het enige recht dat ik heb, is mijn tienjarige zoon naar school te laten gaan. Maar ook dat komt met (financiële) plichten, terwijl ik geen regulier werk mag uitvoeren.”

“Een vrouw heeft het meest te lijden van een vicieuze cirkel van armoede.”

“In alle domeinen van ons leven zijn vrouwen zonder papieren aan serieel geweld blootgesteld: in familieverband, door uitbuiting en fysiek geweld op het werk, geen reguliere verloning, geen zwangerschapsbescherming… Alles onbestraft. Omdat we geen papieren hebben, weet iedereen dat we niet zomaar een klacht kunnen neerleggen.”

Christa: “De wortels van sociale uitsluiting, zoals scheefgetrokken verblijfsrechtsprocedures of door de digitalisering bemoeilijkte toegang tot openbare diensten, moeten worden aangepakt. Voor mij is het mobiliseren van mensen die zich daarvoor willen inzetten een tussenstap.” 

Kan iedereen de strijd tegen armoede en sociale uitsluiting aangaan?
Henriëtte: “In de aanloop naar de jongste federale verkiezingen zijn we in gesprek gegaan met mensen die weinig tot geen kennis hebben van de situatie van de sans-papiers. En we hebben bruggen kunnen bouwen met autochtone burgers. Kiezen zij voor een beleid dat mensen in alle soorten van bestaansonzekerheid overweegt? Kunnen wij vertrouwen in de burgers of niet? Als mama en als persoon zonder papieren kan ik wel zeggen: we dragen geen etiket waarop staat ‘Persoon in armoede’ of ‘Zonder verblijfsstatus’. De huisvrouw, de nanny, de ober in het restaurant… Elk van hen kan iemand zonder papieren zijn. Het is heel belangrijk te beseffen dat we mensen zijn. Bestaansonzekerheid maakt ons niet minder mens. Beleidspersonen kunnen worden aangemoedigd dat voor ogen te houden, bijvoorbeeld door het nationaal platform In My Name. Als wereldburger, mama, mens… blijf ik optimistisch en geloof ik dat je je privilege als burger kunt gebruiken om mee te werken aan een betere maatschappij.” 

Christa: “Iedereen kan zijn steentje bijdragen binnen zijn eigen fysieke en mentale grenzen: nee zeggen, vrijwilliger worden… Als ‘gewone mens’ kun je vanuit je eigen krachten en talenten bijdragen aan middenveldorganisaties. Je hoeft niet de sterkste of de dapperste te zijn, zet de talenten in die je zijn gegeven.”

Bio 

Bénédicte Kusendila is bewegingswerkster Vredesspiritualiteit bij Pax Christi Vlaanderen.

Foto: Frans Wuytack, Het Voorlaatste Gevoel

Image

Roep, roep
om ruimte
om lengte en breedte
om hoogte en diepte.

Lang, lang
naar lengte
naar lengte die keert
het achterstevoren.

Bid, bid
om breedte
om breedte die keert
het averechtse om.

Hoop, hoop
op hoogte
op hoogte die keert
het onderste boven.

Delf, delf
de diepte
de diepte die keert
het binnenste buiten.

Leef, leef
de liefde
de liefde die keert
ons om en om en om.

Ef.3,14-21

Foto: Frans Wuytack, Installatie Solidariteit

“Ik kwam uit bij de slogan van Jean-Paul Sartre: l'enfer, c'est les autres (de hel, dat zijn de anderen). Het komt erop neer dat we altijd maar klagen over de anderen, terwijl de anderen precies hetzelfde doen over ons. En zo blijven we eeuwig in een cirkeltje draaien.” (MC Le Tourist in GVA, 6 januari 2024: "Tourist LeMC hekelt polarisering in nieuwe single: 'We hebben dringend meer empathie nodig voor elkaar'”)

De Ander door Tourist LeMc

Zijt ge bruin, zwart, wit of iets er tussenin
Wat doet het ertoe, alsof dat je uw Ral-nummer zelf kiest
Gelovig, religieus, spiritueel of zweef je liever niet
Dogmatisch twijfelachtig, het beter weten doet iedereen
Man, vrouw, of iets of wat hybride
Hetero, holebi of zijt ge curieus, weet je het nog niet?
Hoofddoek of kruisje aan het loket, tattoo of piеrcing
Doet wat je wilt, maar doe voort, ik wil geen 3u wachtеn voor 1 papier

Progressief, conservatief, rechts-centrum-links
Zit je in't kamp van d' integriteit of in dat van de politiek
Kies je voor de Vlaamse leeuw of den driekleur van den Belgique
Ik zeg het in 't Vlaams, in 't Frans of tussentaal, ey, boeit niet
De stem zonder stem, het geheel of de breuklijn
Je hebt de pro's en de contra's, de fanbasis, de ultra's
De anti's, de antagonisten, de helden en primadonna's
Je hebt vooral veel ikskes en nog meer ikskes, en wie de ik zijt gij?

Krabber of kapitalist, fils a papa of papa was er niet
Privileges of heb je pech, enkel de geprivilegieerde snapt het niet
Van veel te rijk naar veel te arm, de bezitters of de zit op niets
In de snackbar of Michelin of in de rij voor een voedselpakket
De grote speler, de petit joueur, op de fiets of in bolide
Te poot of te suv, wie had wie niet gezien?
Werknemers, doppers, gezond of invalide
Witte kassa, zwart geld, geef mij gewoon nog iets te drinken

Centrum, periferie, stad of platteland
Last van hoogheidswaanzin of compensatiedrang
Straatwijs of wijs naar niets, ruwe handen of diploma's
Het zijn zotten die werken, en die rekenen op de pensioenskas
Gebroken of gesterkt, door trots of trauma
Een misgunner of een wens het beste, wie sloopt, wie verrijkt?
Pessimist, optimist, wie kiest zijn realiteit
Welke soort winkelier, handel je in liefde of angst
Dus kijk neer, uit de hoogte, scheld vervloek of zeik
Toren van ivoor, een onbereikbaar eiland
De hel dat zijn de ander, van zonden zijn wij vrij
De hel dat zijn de ander, maar de ander dat zijn wij

Of reis mee, overstijg, kijk toe en omarm
Baksteen in de rij, solide, hou het warm
De hel dat zijn de ander, maar de ander dat zijn wij
De hel dat zijn de ander, maar de ander dat zijn wij

• Draag jij een beetje oorlog in je hart?
• Wees lief voor jezelf, begrijp dat je niet alles kan controleren, zeker niet trauma of pijn die je lichaam opslaat. Voel je waar die pijn zit, waar je adem stokt als je eraan denkt? Focus je op die plek en adem ze uit. Herhaal enkele keren, huil of schreeuw als het moet (en als je kan).
• Dit zijn tekenen dat je die pijn, dat stukje oorlog in jezelf aan het genezen bent:

Je neemt meer waar, je oordeelt veel minder 

Je luistert om te begrijpen, je luistert minder om (snel) te antwoorden

Meer liefde voor jezelf, minder zelfsabotage

Meer innerlijke vrede, minder chaos die je veroorzaakt

Meer helderheid, minder verwarring

Meer geloof, minder angst

Onbegrip is vernederend, begrip is het tegendeel. (Adam Phillips)