De illusie van de nucleaire afschrikking: 5 mythes ontkracht

“We kunnen alleen afschrikken met een eigen nucleaire paraplu als we geloofwaardig overkomen in de dreiging dat we die kernwapens echt gaan inzetten” zegt voormalig chef van de landmacht, generaal-majoor Marc Thys, in een interview in De Morgen. De theorie van de nucleaire afschrikking is echter één grote illusie. Dat zegt Orry Van de Wauwer van Pax Christi Vlaanderen, die momenteel bij de VN in New York is voor de bijeenkomst van lidstaten die het Nucleair Verbodsverdrag ondertekend hebben in zijn opiniestuk in De Morgen.

De theorie van nucleaire afschrikking, het idee dat het bezit van kernwapens en de geloofwaardige dreiging om ze in te zetten potentiële tegenstanders afschrikt van een aanval, is decennialang de hoeksteen geweest van het internationale veiligheidsbeleid. Gebaseerd op het principe van wederzijdse verzekerde vernietiging – een aanval zou leiden tot een verwoestende tegenaanval, waardoor beide partijen verwoest zouden worden – zou het potentiële agressie moeten afschrikken. Maar deze theorie, die de wereld decennialang onder de nucleaire dreiging heeft gehouden, is gebaseerd op vijf hardnekkige mythes die de werkelijkheid verdoezelen.

Mythe 1: Nucleaire afschrikking houdt ons veilig

Deze mythe suggereert dat het bezit van kernwapens een garantie is voor veiligheid. Niets is minder waar. Duizenden kernwapens wereldwijd staan voortdurend paraat voor onmiddellijk gebruik – voldoende om de planeet meerdere malen te verwoesten. Dit is geen veiligheid, maar een constante, existentiële dreiging voor de hele mensheid. De kans op falen van het afschrikkingssysteem is reëel. Een mislukking zou onmiddellijk escaleren tot een nucleaire oorlog met onvoorstelbare verliezen aan mensenlevens, naast talloze gewonden en langdurige gevolgen door straling. De explosies en branden zouden enorme hoeveelheden as en puin de atmosfeer inslingeren, het zonlicht blokkeren en leiden tot een "nucleaire winter" met massale mislukte oogsten en wereldwijde hongersnood, met miljarden doden tot gevolg. Veiligheid via afschrikking is een illusie, een gok met de ultieme prijs.

Mythe 2: Nucleaire afschrikking houdt vrede in stand

Deze mythe suggereert een causaal verband tussen het bezit van kernwapens en het ontbreken van grote oorlogen sinds kernwapens 80 jaar geleden werden ingezet in Hiroshima en Nagasaki. De realiteit is complexer. De Koude Oorlog was een periode van extreme spanning, waar geluk en de beslissingen van individuen – zoals de beslissing van enkele Sovjet-officieren om geen bevelen op te volgen – een nucleaire holocaust voorkwamen, met name tijdens de Cubaanse rakettencrisis en de situatie in Europa in de vroege jaren '80. De bewering dat kernwapens vrede in stand houden, negeert andere belangrijke factoren zoals diplomatie, internationale samenwerking en de toevalligheid van historische gebeurtenissen. Bovendien is er in de geschiedenis veel bewijs dat kernwapens conventionele aanvallen niet afschrikken (bijvoorbeeld de Jom Kippur-oorlog, de Falklandoorlog, het Kargilconflict, waar telkens kernwapenstaten aangevallen werden).

Mythe 3: Nucleaire afschrikking is puur defensief

Deze mythe stelt nucleaire afschrikking voor als een louter reactief instrument dat enkel wordt ingezet om een aanval af te weren. De realiteit is dat de afschrikkingstheorie inherent agressief is. Het vereist constante paraatheid om kernwapens in te zetten, wat een permanente dreiging van massale en willekeurige schade inhoudt. Het treft niet enkel de partijen bij een conflict, maar ook landen en mensen die niets met het conflict te maken hebben. Een nucleair conflict, waar dan ook, zou wereldwijd gevolgen hebben (directe en indirecte gevolgen via gedwongen migratie, economische verstoringen, enz., en de onvoorspelbare gevolgen van radioactieve neerslag). Ruslands dreigingen om kernwapens te gebruiken om andere landen ervan te weerhouden Oekraïne te steunen, illustreren hoe nucleaire afschrikking agressie met conventionele wapens mogelijk maakt.

Mythe 4: Nucleaire afschrikking is normaal

Deze mythe normaliseert de buitengewoon gevaarlijke situatie waarin de negen kernwapenstaten de macht hebben om op elk moment catastrofale schade aan te richten. Het is een situatie zonder precedent in de menselijke geschiedenis. De theorie veronderstelt dat wereldleiders altijd rationeel handelen, zelfs onder extreme druk – een naïeve aanname die in tegenspraak is met het menselijk gedrag, en met de huidige generatie wereldleiders en president Trump in het Witte Huis helemaal ongeloofwaardig is. De afschrikkingstheorie is gebaseerd op een fundamentele contradictie: je moet weten wat je vijand denkt, terwijl je er tegelijkertijd voor zorgt dat je vijand geen idee heeft wat jij denkt. Deze contradictie maakt de doctrine inherent onstabiel en vatbaar voor mislukkingen.

Mythe 5: Iedereen gelooft in nucleaire afschrikking

Generaal-majoor Marc Thys en politieke leiders laten uitschijnen dat er eensgezindheid bestaat over nucleaire afschrikking. Dit is niet zo. Steun voor nucleaire afschrikking is in de minderheid. Het VN-Verdrag inzake het verbod op kernwapens (TPNW), ondertekend door 122 landen die deze week samenkomen bij de Verenigde Naties in New York en waar Pax Christi Vlaanderen als vredesbeweging ook aanwezig is, bewijst de afwijzing van de afschrikkingstheorie en het geloof dat een volledig verbod de enige manier is om het gebruik van kernwapens te voorkomen. De overgrote meerderheid van de landen ziet nucleaire afschrikking als een gevaarlijke, onhoudbare en onaanvaardbare benadering van veiligheid. De regering-De Croo besloot om als waarnemer aanwezig te zijn op de bijeenkomsten van staten die dit nucleair verbodsverdrag ondertekend hebben. Het regeerakkoord van Bart De Wever zegt hier niets over, voorlopig hebben we nog geen officiële Belgische vertegenwoordiging gezien in New York. Dit is een stap terug.

De theorie van nucleaire afschrikking is een gevaarlijke illusie die de wereld in een constante staat van angst houdt. Het is dringend tijd om deze mythes te doorprikken.

Orry Van de Wauwer

Directeur Pax Christi Vlaanderen

Plaatsvervangend lid NAVO-parlement 2019-2024

LEES HET VOLLEDIGE OPINIESTUK IN DE MORGEN.