Vrouwen uit Oekraïne en Rusland laten stem horen

Twee vrouwen uit verschillende landen, nu met elkaar verbonden door een oorlog die ze beiden verafschuwen. De ene vrouw komt uit het land van de agressor, de andere uit het land dat hevig lijdt onder de inval en bezetting. Uit Rusland en Oekraïne. Pax Christi Vlaanderen bracht hen samen op de conferentie 'Women at the Peace Table'. Beide vrouwen kregen elk een druk programma voorgeschoteld, dankzij het voorbereidende werk van bewegingswerker Annemarie Gielen. 

Ze heten Svetlana en Olena. Maak kennis...

Svetlana Oetkina, Russische, medeoprichter van De zachte kracht

Svetlana kreeg een volle agenda voorgeschoteld toen ze landde op Zaventem: ontmoetingen met mensen uit verschillende diaspora-groepen uit de voormalige Sovjet-Unie, met journalisten, met vrijwilligers van Pax Christi, maar ook van de Vrouwen in 't Zwart en de Leuvense Vredesbeweging, met medewerkers van Buitenlandse Zaken, met mensen die kwamen luisteren naar haar verhaal, en met priester Daniël Alliët van de Begijnhofkerk. Die ontmoeting in de actiekerk is wellicht het meest blijven nazinderen bij Svetlana. Ze had nog nooit een priester ontmoet die met zijn daden zo nauw aansluit bij wat Jezus en de Bijbel zeggen: er zijn voor de mensen rondom je, zeker voor mensen in nood. Ze was meteen fan!

Uit hetgeen Svetlana op verschillende ontmoetingen vertelde, zijn dit de belangrijkste punten:

• het verzet tegen de oorlog en de oppositie tegen Poetin groeit; de groep is groter dan wij denken, omdat we niet mogen afgaan op wat de peilingen zeggen. Het feit dat bijna 1 miljoen Russen het land heeft verlaten, en dat ondanks de sancties en streng bewaakte grensovergangen, zegt genoeg. 
• vanaf de start van de oorlog in Oekraïne in 2022 heeft de Doema - het Russisch parlement - een groot aantal bijkomende repressieve wetten aangenomen. Op 4 maart 2022 is bv. de wet op het “in diskrediet brengen van het leger”, “fakes” over het Russische leger en oproepen tot sancties tegen Rusland in werking getreden. Op de verschillende artikels staan gevangenisstraffen tussen 3 en 15 jaar. Op moment van spreken telde de ngo Memorial 553 politieke gevangenen. Meer dan 20.000 mensen werden al gearresteerd. Desalniettemin blijven mensen zich vandaag verzetten.
• Op 27 december 2022 waren er 247.492 links naar websites of specifieke pagina's op internet opgenomen in het register van verboden sites. Toegang tot onafhankelijke informatie is bemoeilijkt, maar gelukkig niet onmogelijk.
• Op 3 mei 2023 publiceerde Reporters Without Borders haar rapport van de vrijheid van meningsuiting in de wereld, waarin Rusland op de 164e plaats stond van de 180. "Het onderscheid tussen waarheid en onwaarheid, echt en kunstmatig, feit en fictie, vervaagt en brengt het mensenrecht op informatie in gevaar", aldus Reporters Without Borders. 
• Een ander gekend probleem is de wet op "buitenlandse agenten". Deze notoire wet verscheen in 2012. "Buitenlandse agent" is een status die in Rusland wordt gegeven aan personen of verenigingen die buitenlandse steun ontvangen of onder "buitenlandse invloed" staan. Dit is een erg volatiel begrip: voer voor interpretatie en dus willekeur. Op 1 december 2022 trad een verstrenging in werking: vanaf dan is het niet nodig om buitenlandse financiering te ontvangen om op de lijst te komen: het volstaat om politiek actief te zijn, "onder buitenlandse invloed te staan" of gegevens te verzamelen over de militair-technische activiteiten van Rusland, die "kunnen worden gebruikt tegen de veiligheid van het land".
• Met het uitbreken van de oorlog is Rusland versneld veranderd in een autoritaire staat met elementen van totalitarisme. Om ons voor te bereiden op een andere staats- en samenlevingsopbouw hebben we met enkele vrouwelijke politici en activisten De zachte kracht opgericht. 2 dagen voor de oorlog losbarstte. Rusland is een staat van geweld, gebrek aan rechten en armoede. Een staat die niet om zijn burgers geeft, niet naar hen luistert, geen aandacht heeft voor hun problemen. Vrouwen zijn sterk ondervertegenwoordigd op politiek niveau: dat moet veranderen. We zijn er zeker van dat Rusland moet veranderen - niet langer een kazerne en een gevangenis zijn, maar een gezellige thuis voor zijn burgers worden.
• Op 5 mei 2023 werd de vrouwenbeweging De zachte kracht officieel bestempeld als buitenlandse agent.
• In mei 2022 moest Svetlana vluchten en vond asiel in Finland. Van daaruit zet zij haar politiek en activistisch werk verder door onder meer te investeren in een nieuw netwerk van Russische verkozenen, die gedwongen werden te vluchten. Om dit werk te steunen vraagt ze aan de Europese, waaronder de Belgische, om het mogelijk te maken dat mensen die in Rusland bedreigd worden te vluchten en bescherming te krijgen. Dit is momenteel erg moeilijk. Veel opposanten en oorlogsweigeraars zitten in penibele omstandigheden in landen als Georgië en Kazachstan. Als Europa een veilig, democratisch en vrij Rusland wil, dan is nu steun nodig om deze mensen te helpen.

Olena Toertsjenko, Oekraïense, woont in Charkiv, overleefde 200 dagen Russische bezetting

Samen met Svetlana halen we Olena en haar man Anatolii op van de luchthaven. We rijden naar Ieper voor de conferentie 'Women at the Peace Table'. De kennismaking en de autorit verlopen vlot. De volgende ochtend bereiden we ons voor op het panelgesprek. Op het podium staan twee 2-persoons zetels voor de gasten, en 1 stoel voor de moderator. De vier gastsprekers zijn Robi uit Israël, Laila uit Palestina, en dan Olena en Svetlana. Plots beseft Olena dat ze wellicht naast Svetlana zal moeten zitten. Op een podium. Gefilmd en gefotografeerd worden met een Russische. Dat kan niet... Robi is gelukkig bereid om haar plaats naast Laila af te staan aan Olena en gaat zelf naast Svetlana zitten. 

Uit wat ze toen en de dagen nadien vertelde, zijn dit de belangrijkste punten:

• de dag voor de oorlog losbarstte, ging ik met mijn zus naar de datsja (een buitenhuisje) van mijn moeder, zo'n 25km buiten Charkiv. De volgende ochtend stond de hoofdweg vol Russische tanks. Van vertrekken naar huis bleek geen sprake. Ik probeerde het een paar keer om met onze auto weg te komen, maar we werden steeds tegengehouden. Uiteindelijk zouden we 200 dagen vastzitten... zonder elektriciteit, zonder bevoorrading, en dag in dag uit explosies, soldaten die alles kwamen plunderen, enz. Mijn moeder was toen 89 jaar oud. Mijn man is - dankzij het Oekraïens leger - ons komen ontzetten op 11 september, mijn verjaardag.
• De oorlog maakte al veel doden: het ergste zijn de kinderen en de dieren. Wanneer komt hier een einde aan? 
• Ons land ligt bezaaid met landmijnen en is zwaar vervuild door de giftige stoffen van de raketten en granaten. De ramp met de dam in Kachovka is een daad van ecocide. Als ecologe is het moeilijk in te schatten wat de werkelijke omvang van deze ramp is, maar de Zwarte Zee zal onherroepelijk en onomkeerbaar vervuild zijn. Dat heeft zijn effect op alle landen die aan deze zee grenzen, en wellicht ook verder.
• Ik ben trots op alle Oekraïners die mijn land verdedigen, op mijn eigen kinderen en kleinkinderen die nu in de loopgraven vechten. Op alle mensen die hun handen uit de mouwen steken: in Charkiv wordt meteen de schade van een raketaanval hersteld en we planten bloemen. Zo verzetten we ons tegen de vernieling.
• Oekraïne zal winnen en we zullen het kwade regime in Rusland verslaan. Dat is mijn vaste overtuiging.