Geen troepen maar diplomatie

De conflictueuze situatie tussen Rusland en Oekraïne heeft een voorgeschiedenis, die noodzakelijk is te kennen om te begrijpen wat er speelt. Ook het conflict tussen Rusland en de NAVO dateert niet van de voorbije twee weken.

Informatievergaring en analyse zijn een essentiële stap om een conflict te kunnen begrijpen, hanteren en transformeren. Het is de rol van Pax Christi Vlaanderen om die analyse aan te reiken, samen met de elementen die cruciaal zijn voor een constructief proces om tot een oplossing te komen. Hierbij maken we dankbaar gebruik van een theoretisch schema van de Noorse expert Johan Galtung, die we de 'vredesformule' noemen. 

In de analyse, die je kan downloaden op deze pagina, leggen we eerst de formule van Galtung uit, om daarna de formule toe te passen op Rusland en Oekraïne. 

Uit de analyse blijkt dat we veel te laat zijn om, als België, als internationale gemeenschap of als burgers, accuraat en snel te kunnen ingrijpen. Maar dat neemt niet weg dat er op elk moment van een conflict stappen te zetten zijn.

Op korte termijn moet een uitbarsting van een gewapend conflict vermeden worden, wat mogelijk is door te overleggen en afspraken te maken.

Wat staat er vandaag op het spel?

De Russische partij eist dat Oekraïne geen lid wordt van de NAVO, maar schendt daarmee de soevereiniteit van Oekraïne. Bovendien wil Rusland dat er geen NAVO-troepen aanwezig zijn in de Oost-Europese lidstaten van de NAVO. Ook dat gaat in tegen de eigen belangen van die lidstaten. De NAVO-lidstaten beseffen dan weer dat een uitbreiding op dit moment de spanning in Rusland naar ongeziene hoogte brengt. Bovendien is en blijft de NAVO een militaire alliantie uit de periode van de Koude Oorlog, wat hoe dan ook problematisch is voor Rusland, als ‘erfgenaam’ van de Sovjet-Unie. De NAVO is aan hervorming toe, of misschien zelfs aan ontbinding, om plaats te maken voor een ander soort organisatie, die kan instaan voor collectieve veiligheid. Collectieve defensie is immers niet hetzelfde als collectieve veiligheid, want gaat steeds uit van een extern vijandbeeld. 

De verantwoordelijkheid van de NAVO in deze escalatie 

De NAVO houdt regelmatig militaire oefeningen aan de grens met Rusland, ook nucleaire oefeningen. Het NAVO-budget is vele malen groter dan het Russisch defensiebudget. En dan is er de fameuze belofte die de Amerikanen mondeling zouden gedaan hebben aan het sovjetleiderschap toen de hereniging van Oost- en West-Duitsland op tafel lag: de NAVO zou ‘geen inch’ uitbreiden naar het Oosten. We zien dan ook dat wij als NAVO een belangrijke verantwoordelijkheid dragen in het militair opbod dat momenteel plaatsvindt aan de grens van Oekraïne. In hetzelfde licht speelt ook de pas genomen Belgische beslissing om het defensiebudget te verhogen naar 1,54% van het BBP. Zolang we onze eigen bijdrage aan het conflict niet eerlijk onder ogen durven zien, zal er van rechtvaardigheid en empathie in de Galtung-formule (zie analyse) ook weinig te zien zijn.

Geef andere inhoud aan de gesprekken op diplomatiek niveau

Verstandig zou zijn om de gesprekken op topniveau te benutten om het te hebben over het verleden. Enkel op deze manier kan de druk van de ketel genomen worden. De NAVO en Oekraïne zullen vandaag niet bereid zijn te zeggen dat Oekraïne nooit lid zal worden. Dat vraagstuk moet dus even opzij worden geschoven om tijd te maken voor andere vraagstukken die onder de oppervlakte aanwezig zijn en die zorgen voor de actuele eisen van Rusland. 

Verder moeten de politieke leiders en hun diplomaten oog hebben voor de bevolking in zowel Rusland als Oekraïne die overduidelijk de dupe zijn van de escalatie die boven hun hoofden aan de gang is. Zij leven in angst nu. Het zijn immers zij die zullen lijden: het zijn hun kinderen of andere naasten die gewond of gedood zullen worden. Burgers beschermen is op dit moment de meest prangende opdracht. En dit zonder bloedvergieten.  

 © Adobe Stock / RomanWhale studio