Russische NGO Memorial bedreigd met sluiting

Op 11 november 2021 ontving de Russische ngo (niet-gouvernementele organisatie) Memorial een dagvaarding van de procureur-generaal van de Russische Federatie om zich op 25 november te komen verantwoorden voor het schenden van de wet die doorgaans afgekort wordt als de "Wet op buitenlandse agenten". Deze wet is zelf een schending van de Russische Grondwet en van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. Ze eist van Russische verenigingen die subsidies of giften ontvangen uit het buitenland zich kenbaar te maken als een "buitenlands agent". Daarmee wil de wetgever elke organisatie die steun ontvangt uit het buitenland criminaliseren en hen de stempel geven van een buitenlands agent. Met de geschiedenis van de Sovjet-Unie vers in het geheugen is de term 'buitenlands agent' zwaar beladen en betekent niet meer of niet minder dan 'vijand van het volk'. 

Grootste slachtoffers hiervan zijn de organisaties die rechten verdedigen: van de burgers, van het milieu, enz. Want rechten verdedigen impliceert kritiek op het beleid. Door deze wet kan de Russische overheid dus elke organisatie die activiteiten onderneemt die een vorm van kritiek inhouden op het beleid van die overheid, en die daarvoor subsidies of andere steun ontvangt uit het buitenland, laten sluiten. En niet alleen laten sluiten, maar ook nog eens hoge geldboetes opleggen en een opgelegde lastercampagne laten doormaken. Want elke organisatie die volgens deze wet een buitenlands agent is, moet dat ook in elke communicatie vermelden. Absurd, maar vooral gevaarlijk. De rechtsstaat komt hiermee op losse schroeven te staan. En burgers wier rechten geschonden worden en  hiervoor de hulp inroepen van ngo's, kunnen geen verhaal meer maken hiertegen. Want de realiteit is, dat er in Rusland zelf geen subsidies gaan naar organisaties die opkomen voor mensenrechten, voor milieurechten, of voor welke rechten dan ook. Organisaties die geld nodig hebben om te kunnen werken, kunnen daarom niet anders dan steun te gaan zoeken in het buitenland. 

Memorial is een ngo waarvan de betekenis voor Russische burgers niet te onderschatten valt. Het is de eerste erkende mensenrechtenorganisatie in Rusland, nog opgericht onder het sovjetregime en dit dankzij de onderhandelingen binnen de voorloper van de OVSE (Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa). Nobelprijswinner Andrei Sacharov was samen met zijn vrouw Ljoedmila Aleksejeva dé spilfiguur voor het op gang trekken van Memorial en het Moskouse Helsinki-comité. Memorial heeft sindsdien twee werkingen uitgebouwd: één rond de repressie van het sovjetregime met aandacht voor humanitaire en juridische hulp aan mensen die gevangen zaten in de Goelags of strafkampen, en één rond slachtoffers van actuele gewapende conflicten en ernstige mensenrechtenschendingen, met als belangrijkste focus de oorlogen in Tsjetsjenië. Het netwerk van Memorial-afdelingen is vertakt over de hele Russische Federatie. In heel veel gevallen is Memorial de laatste strohalm, want de mensenrechtensituatie in Rusland is zeer slecht. Het is voor ons hier moeilijk voor te stellen hoe het moet zijn om te leven in een land waar geen enkele officiële instantie de bedoeling heeft om jou als burger te beschermen. Het omgekeerde is de realiteit: er is totale willekeur, wijdverspreide corruptie tot in alle geledingen van de samenleving, en grote straffeloosheid. 

We kunnen niet lijdzaam toekijken hoe de enige organisatie met een heldere, correcte en goed onderbouwde werking de deuren zou moeten sluiten, omdat zij een doorn in het oog is van de Russische overheid. De sprank hoop waarmee de organisatie in de jaren '80 werd opgericht, kan en mag nu niet gedoofd worden. Het is meer dan ooit nodig om onze Oosterburen niet in de steek te laten. Zij hebben net als alle andere mensen recht op de naleving van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens en van de Russische Grondwet, die deze rechten onderschrijft. 

Daarom moet Memorial kost wat kost blijven en verdient zij onze steun. 

In bijlage vind je de Engelse versie van de verklaring die binnen de internationale Pax Christi-beweging werd opgemaakt. Pax Christi Vlaanderen stuurde deze naar de Belgische regering. 

Je kan eveneens je solidariteit laten blijken door een email (liefst in het Engels) te sturen naar de twee Memorial-kantoren: [email protected] en [email protected].

En er loopt ook een petitie: www.change.org/memorial.