Propere oorlogen met automatische wapensystemen?

Op 19 februari 2020 had aan de KU Leuven de tweejaarlijkse universitaire Vredesdag plaats op initiatief van het Centrum voor Vredesethiek en Pax Christi Vlaanderen. Dit keer lag de focus op nieuwe automatische wapensystemen en de mogelijkheid van cyberoorlogen. De ontwikkeling van killer robots kwam daarbij speciaal in het vizier.

Eerst kregen de deelnemers een verhelderend beeld van de nieuwe militaire technologieën en wat een echte cyberoorlog zou kunnen zijn, dit met de hulp van prof. Daniel Fiott van de VUB enerzijds en van prof. Bart Preneel en prof. Martin Meganck van de KU Leuven anderzijds. Eén van de vragen is of de nieuwe militaire technologieën kunnen gezien worden als een wetenschappelijk feit of eerder horen bij het domein van science fiction. De digitale evoluties veranderen intussen alle aspecten van het samenleven ten goede maar soms ook ten kwade. De militarisering van ‘cyberspace’ bijvoorbeeld is volop bezig. De drie sprekers wezen op de verontrustende voortgang van dataverzameling en de onduidelijke grens tussen civiele en militaire toepassingen.

Vervolgens bracht prof. Lode Lauwaert van de KU Leuven een filosofische reflectie over de kwestie van verantwoordelijkheid in geval van het gebruik van killer robots, volautomatische en autonome wapens. Uiteindelijk is het nog altijd de mens die aansprakelijk gesteld moet worden, als het fout gaat. In een kortfilm die Pax Christi daarop liet zien is een internationaal verbod op killer robots het enige adequate antwoord op deze zorgwekkende ontwikkeling.

Na de middag kwamen ethische en theologische reflecties aan bod dankzij prof. Esther Reed uit het Verenigd Koninkrijk en prof. Johan Verstraeten van de KU Leuven. De klassieke leer van de rechtvaardige oorlog kan ons hooguit nog helpen om de grenzen van oorlogshandelingen aan te duiden. Geïnspireerd door het voorbeeld van Jezus die bij zijn gevangenneming vraagt om het zwaard weer weg te steken en door de houding van de jonge Kerk moeten we als christenen duidelijker kiezen voor een ethiek van conflicttransformatie en van vredesopbouw.

In een vierde deel van reflectie werd door prof. Jan Wouters van de KU Leuven en doctorandus Robin Vanderborght van de UA een helder pleidooi gehouden om de verworvenheden van de Geneefse Conventies over het internationaal humanitair recht onverkort te handhaven. Er moet wellicht ook worden nagedacht over een nieuwe Geneefse Conventie met betrekking tot de actuele digitale ontwikkelingen rond defensie en cyber war. Het begrip ‘menselijke waardigheid’ moet in de internationale relaties en in onze samenlevingsopbouw gehandhaafd kunnen blijven.

In hun slotwoord benadrukten prof. Tom Sauer van de UA en Annemarie Gielen, algemeen directeur van Pax Christi, het belang van een dialoog tussen verschillende disciplines rond vredesvraagstukken. Multidisciplinaire reflectie rond vredesvraagstukken en de sensibiliserende rol van de vredesbeweging moeten ook de politieke beleidsmakers bereiken. Met het verhaal van de inspanningen van Pax Christi om te komen tot een internationaal verbod op killer robots werd deze bijzondere Vredesdag besloten.

Zie ook: www.paxchristi.be/killerrobots