Participatief theater in de gevangenis: conflicten aanpakken

Op uitnodiging van de Rode Antraciet (Vlaanderen) en La Touline (Wallonië) ging Pax Christi Vlaanderen de afgelopen jaren via participatieve theaterworkshops aan de slag met gedetineerden. Rollenspelen, het "belichamen" van verlangens en emoties en een andere rol opnemen dan jezelf zijn maar enkele technieken die we inzetten om gedetineerden moeilijke situaties en conflicten in hun leven van een ander perspectief te laten bekijken of aan te pakken.

Conflicten aanpakken

Als begeleider werken we voor deze vorm van theater zonder agenda; we werken met wat ter plaatse, vanuit de gedetineerde zelf, naar boven komt. We nodigen, of dagen wel uit. Keer op keer staan staan wij versteld van hoe graag de meesten hun verhaal doen. Vaak is er een grote behoefte om te praten over de weg die tot hun detentie leidde, de misdaad, de slachtoffers en de vraagstukken ‘wat erna’. Via beeldentheater, forumtheater en de ‘Cops in the head’-methode gaan we dieper in op die verhalen en ervaringen. Frustraties en conflicten, zowel binnen als buiten de gevangenismuren, vormen de rode draad. 

De daad bespreekbaar maken

Natuurlijk is er ook ruimte om stil te staan bij de daad. Via de introductie van een fictief personage dat in de groep had kunnen zitten, gaan we ‘spelend’ in op strafbare feiten en normoverschrijdend gedrag. Zo staan we stil bij zijn misstappen, de consequenties ervan, wie er allemaal betrokken is. We gaan ook in op de voorgeschiedenis, de mogelijke aanleidingen. En natuurlijk bekijken we nadien, via rollenspel, hoe we dit in de toekomst zouden kunnen voorkomen, welke alternatieven er zijn om te vermijden dat iemand in de criminaliteit belandt en hoe we (meer) onrecht en geweld kunnen voorkomen. Het fictief personage creërt een soort ‘veilige afstand’, maar de herkenning of paralellen met het echte leven van de gedetineerden zijn altijd dichtbij.

De kracht van theater: balans tussen spel en diepgang

Er is bij gedetineerden veel nood om in te gaan op thema’s waar ze hoe dan ook mee worstelen als ze opgesloten zitten. Van de relatie met de celmaat over het in vraag stellen van het rechtssysteem tot het willen nadenken over een toekomst. Er is ook nood aan plezier maken en zichzelf kunnen zijn. Participatief theater is een uitgelezen medium om aan die noden te beantwoorden. 

Sinds 2016 hebben we deze trajecten georganiseerd in 6 gevangenissen: Brugge, Mechelen, Wortel, Turnhout, Ittre en Nivelles.