Nieuw ICAN-rapport: België verbergt kost van kernwapens

De cijfers in een notendop 

• In 2024 gaven de nucleair bewapende staten ongeveer 100 miljard dollar uit aan hun kernwapenarsenaal. Dat is een stijging van 10%, tegenover 90 miljard dollar in 2023.  
• In totaal zijn de wereldwijde uitgaven aan kernwapens de afgelopen 5 jaar met 47% gestegen, van 68 miljard naar 100 miljard dollar. 
• Afgelopen jaar verdiende de nucleaire wapenindustrie in totaal minstens 42,5 miljard dollar en gaf daarbij ook 128 miljoen dollar uit aan lobbywerk om hun winsten te beschermen. 
• De VS gaven in 2024 meer uit dan alle andere nucleair staten samen: 56,8 miljard dollar. Rusland spendeerde 14% van wat de VS deed, met 8 miljard dollar, en China spendeerde iets meer dan 22% van het totaal van de VS, 12,5 miljard dollar. Het Verenigd Koninkrijk was met 10,4 miljard dollar de op twee na grootste uitgever. 

België en de NAVO 

Ook België geeft indirect geld uit aan kernwapens, blijkt uit het rapport van ICAN. Hoewel ons land zelf geen kernwapens bezit, vallen we onder de nucleaire paraplu van de NAVO. Net als Duitsland, Italië, Nederland, Turkije en Wit-Rusland huisvest België Amerikaanse kernwapens op haar grondgebied. Volgens gedeclassificeerde en uitgelekte documenten die door ICAN werden onderzocht, houden deze landen de werkelijke kosten daarvan verborgen voor hun eigen bevolking. 

“Het huisvesten van kernwapens is duur. Dat België deze kosten verbergt, roept bij ons grote vragen op.” zegt Naomi Zoka van Pax Christi Vlaanderen. “Als we democratie écht belangrijk vinden, dan moeten we ook eerlijk zijn over de aanwezigheid van kernwapens en wat dat de samenleving kost." 

Artikel 5 

Bovendien wordt België niet automatisch beter beschermd door kernwapens op haar grondgebied. Als België wordt aangevallen en Artikel 5 van het NAVO-verdrag in werking treedt, het principe dat een aanval op één lidstaat geldt als een aanval op allen, beslist de NAVO collectief hoe ze reageert. Daarbij geldt de strategie van flexible response. 

Dat betekent dat er geen vast draaiboek is: de tegenreactie kan gaan van diplomatieke stappen of wapenleveringen tot, in het uiterste geval, een nucleaire tegenaanval. Maar zelfs bij een ernstige dreiging is het gebruik van kernwapens geen vanzelfsprekendheid. 

Want het besluit om kernwapens in te zetten binnen de NAVO gebeurt in twee stappen. Eerst moet de Nuclear Planning Group (NPG), waarin alle NAVO-lidstaten behalve Frankrijk zetelen, unaniem instemmen met het gebruik ervan. Vervolgens maken de president van de Verenigde Staten en de premier van het Verenigd Koninkrijk een finale beslissing.  Als een van hen de beslissing afwijst, worden er geen kernwapens gebruikt, ongeacht de stem van de NPG.  

“Zeker in het licht van de recente opmerkingen van president Trump lijkt de kans enorm klein dat deze kernwapens gebruikt worden om België te beschermen. ” zegt Naomi Zoka. “We roepen dan ook op tot een open, publiek debat over kernwapens in België, de kosten ervan, én vooral ook meer focus op diplomatie en ontwapening in ons veiligheidsbeleid."  

Defensiebudgetten onder druk 

Deze oproep van Pax Christi Vlaanderen staat haaks op de huidige aanpak van defensie in België. Na afloop van de NAVO-top in Brussel kondigde minister van Defensie Theo Francken aan dat België de defensie-uitgaven wil verhogen tot 5% van het bruto binnenlands product. Die verhoging komt er onder druk van de NAVO, maar voorlopig is er nog weinig informatie over hoe die extra middelen precies zullen worden besteed. 

“Ook bij het verhoogde defensiebudget stellen we ons grote vragen. Er is momenteel geen publiek beschikbaar concreet plan dat aangeeft hoe België deze extra middelen zal inzetten.” zegt Naomi Zoka. “Bovendien roept de houding van de VS vragen op over de aard en de richting van toekomstige NAVO-uitgaven en – verplichtingen.”