Innemende huldiging van de nieuwe Ambassadeurs voor de Vrede

Op 12 december 2019 werden de nieuwe Ambassadeurs voor de Vrede van Pax Christi Vlaanderen in Mechelen tijdens een hartelijke huldiging in de bloemen gezet.

De twintigste editie van de viering moest te elfder ure uitwijken van de Kazerne Dossin naar de nabijgelegen Predikheren-bibliotheek. In een brief die Pax Christi Vlaanderen drie uur voor aanvang van de feestelijkheden ontving, liet het bestuur van de Kazerne Dossin weten dat de huldiging niet in het gebouw van Kazerne Dossin mocht doorgaan, omdat sommigen van de laureaten niet op hun plek zouden zijn op de plaats waar vijfentwintigduizend mensen naar vernietigingskampen werden gedeporteerd.

Brief van Théas

In het inderhaast klaargestoomde huldigingsdecor las Annemarie Gielen bij haar verwelkoming een passage voor uit de brief van 30 augustus 1942 van Pierre-Marie Théas, medestichter van Pax Christi. Daarin sprak hij zich als bisschop van Montauban onomwonden uit tegen het antisemitisme van het nazi- en Vichy-regime en de gruwelijke barbaarsheid waarmee de Joodse medeburgers werden behandeld. Théas kreeg in 1969 de eretitel Rechtvaardige onder de Volkeren van Yad Vashem, voor het redden van Joden. Annemarie verwees ook naar de wake die Pax Christi Vlaanderen in 1995 hield op de binnenplaats van de Dossinkazerne, samen met de Joodse gemeenschap en in het bijzijn van kampoverlevende en bezieler van het museum Natan Ramet.

Voormalig voorzitter van Pax Christi Vlaanderen Katlijn Malfliet werd ter gelegenheid van de jubileumeditie eveneens in de bloemen gezet. Zij riep de titel, die voor het eerst in 1999 werd toegekend, in het leven om rolmodellen die aan vrede werken in onze samenleving als ‘ambassadeurs’ en pleitbezorgers uit te sturen. Een mooie delegatie Ambassadeurs voor de Vrede van de afgelopen twintig jaar sloot bij de viering aan.

Radicale hoop

Journalist Peter Verlinden interviewde met professionele flair de laureaten voor een volle zaal. Brigitte Herremans schetste eerst hoe zij als 14-jarig meisje, gegrepen door de Shoah, met haar vader Israël bezocht. De nieuwsgierigheid naar Israël en Palestina leidde haar naar studies Arabisch en Bijbels Hebreeuws. De scherpe polarisering van de laatste jaren, die onder meer leidde tot haar uitwijzing uit Israël en de beslissing van Kazerne Dossin, is langzaam opgebouwd en gegroeid, zei Brigitte. “De tegenstand komt voort uit twee zaken: hoe wij kijken naar de Shoah en de herinnering eraan, en hoe wij kijken naar de situatie in Israël en Palestina. De manier waarop er met de herinnering aan de Shoah wordt omgegaan, wordt nu heel erg door Israël bepaald. Christelijke organisaties wordt vaak aangewreven dat zij in hun oproep tot recht en rechtvaardigheid te veel de Palestijnse kant zijn opgegaan, en dat zij het leed van het Joodse volk niet kunnen begrijpen.”

“Om de polarisatie die heel erg leeft te overstijgen, moeten wij teruggaan naar de fundamentele kwetsbaarheid van de mens. Ik put veel inspiratie uit Hannah Arendt. In donkere tijden kun je niet de Grote verlichting opzoeken, maar de kleine lichtjes. We moeten hoop koesteren en ons niet terugtrekken, niet uit het debat treden. Wij moeten er vanuit een zekere kwetsbaarheid en onze geschiedenis op wijzen welke lessen wij hieruit kunnen leren”. “Primo Levi kreeg in het concentratiekamp ook te horen dat niemand hem zou geloven, dat hij vergeten zou worden. Maar we lezen ‘Is dit een mens’ nog steeds, en getuigenissen zoals die van Primo Levi zorgden ervoor dat we de slachtoffers van de Shoah niet zijn vergeten. Dit bewijst dat we de radicale hoop moeten koesteren, ook in conflicten vandaag nog, dat de geschiedenis niet zal worden uitgeveegd.”

Over de rol die zij na haar uitwijzing nog kan spelen, zei Brigitte: “De verbondenheid met de mensen in Israël en Palestina blijft sterk. Het gaat ook niet over mijn persoon, maar over de mensen zelf en de transnationale verbondenheid tussen mensenrechtenactivisten. We kunnen kritiek hebben op de echokamers van sociale media, maar in mijn werk zijn sociale media vooral erg mobiliserend, ze voeden solidariteit.”

“De belangrijkste voorwaarde voor vrede in conflictgebieden – ook in Syrië bijvoorbeeld – is het respect voor de internationale basisverdragen én voor ‘de ander’. Die verdragen zijn de afgelopen vijf jaar meer en meer papier geworden. De staten moeten die verdragen ratificeren. Ontmenselijking kan je niet zomaar omdraaien, maar ik koester ‘radicale hoop’…”

Politieke onwil en menselijke waardigheid

Artsen Zonder Grenzen in België werd gelauwerd voor de redding van mensen op zee. Dr. Marc Biot, Operationeel directeur van AZG België, noemde in het gesprek met Peter Verlinden de keuze om daartoe over te gaan ’een natuurlijke keuze’, die voortkomt uit de acute nood van mensen. Hun werk op zee wordt hen door Europese landen niet in dank afgenomen, en zelfs belemmerd. Maar dat mag volgens Biot hulpverleners niet afschrikken om toch door te zetten. Hun nieuwe schip redde sinds augustus 2019 al meer dan 800 mensen uit de Middellandse Zee.

“Wij proberen te tonen hoe diep menselijk leed gaat”, zei Biot. “Onze medische opdracht geeft ons de legitimiteit om mensen te helpen, maar ook om over hun leed en situatie te getuigen.” Hij sprak zijn verontwaardiging uit over de politieke onwil om mensen weg te halen uit plaatsen waar zij gefolterd en onmenselijk behandeld worden, en over de criminalisering van hulpverlening. “Wij mogen niet toestaan dat mensen misbruikt worden als afschrikking voor anderen en dat de houding van Europa door andere regio’s als voorbeeld wordt gebruikt om harde stelling in te nemen tegenover vluchtelingen.” “Wij moeten ook antwoorden op de angst van Europeanen voor de mensen die hier naartoe komen. Maar het is belangrijk om de mens altijd centraal te stellen. Wat de politiek ook is: we moeten altijd een menselijke houding blijven aannemen. Het doel heiligt de middelen niet.” “Wij kunnen misschien niet ‘iedereen’ hier ontvangen”, ging Biot verder, “maar we mogen mensen niet blindelings terugsturen naar plaatsen waar zij gevaar lopen op mishandeling.”

Dr. Biot trad Brigitte Herremans bij waar zij het heeft over de erosie van het internationaal recht en ontmenselijking van de ‘andere’. “Wij zien de demonisering van de andere in levenden lijve. Waar oorlogen vroeger werden uitgevochten door legers, wordt nu de bevolking steeds vaker een twistappel tussen partijen. En mensen die hierover genuanceerd willen berichten of die willen helpen, worden gecriminaliseerd. Men schiet nu op de ziekenwagens.”

“Hoop haal ik uit de dingen die wij doen” besloot Marc Biot, “uit de patiënten, die ons dankbaar zijn, uit de menswaardigheid die wij nastreven, uit geloof in de menselijke waardigheid.”

Ingetogen muziek

De viering werd muzikaal heel fijn opgeluisterd door gelegenheidsduo Thomas Devos (gitaar) en Kaat Arnaert (zang). Zij brachten drie ingetogen muzikale bijdragen, met covers van Nina Simone en Marlène Dietrich, en liederen van Fayruz en andere Arabische zangers. Stemmige momenten die meesleepten en deze viering, met woelige aanhef en al, een extra cachet gaven.

Sympathieke cateraar Noël van De Krone zorgde ter afsluiting voor bubbels of sap, en een set heerlijk delicate hapjes.

Lees het welkomstwoord van Annemarie.

Foto's: Anne Vansteelandt en Andrea Galleguillos Rodriguez