Image

Beschouwingen bij de parlementsverkiezingen in Israël - Annexatieplan zet aan tot nieuwe intifada

Palestina - Israël
Standpunt

De bevolking van Israël trok op 17 september 2019 voor de tweede keer in zes maanden tijd naar de stembus om een nieuw parlement te kiezen. Paul Lansu van Pax Christi Vlaanderen  plaatst enkele kanttekeningen bij de verkiezingen, en bij de mogelijke gevolgen ervan.

Op 17 september 2019 hadden in Israël opnieuw en voor de tweede keer binnen een half jaar tijd parlementsverkiezingen plaats. Bij de vervroegde verkiezingen van 9 april 2019 kwam Likoed nipt als winnaar uit de bus, en was Benjamin Netanyahu aan zet om een nieuwe regering te vormen. Het lukte hem echter niet binnen de gegeven wettelijke termijn een regeerakkoord te bereiken met vooral de rechtse en religieuze partijen in het land.

De verkiezingen van 17 september werden opnieuw een nek-aan-nekrace tussen Likoed en Kahol Lavan (Blauw-Wit) van Benjamin Gantz. Waarschijnlijk is Gantz als eerste aan zet om een coalitie te vormen om een meerderheid te behalen in het parlement, de Knesset. Als hem dat niet lukt, is het opnieuw de beurt aan Benjamin Netanyahu om een poging doen.

De coalitievorming kan nog alle kanten uit: Likoed of Blauw-Wit, zeker aangevuld met enkele middelgrote en/of kleinere partijen. Een samengaan van Likoed met Blauw-Wit is weinig waarschijnlijk, ook al pleitte Avigdor Lieberman voor een brede liberale nationale eenheidsregering.

De opkomst van de stembusgang was goed, ook al omdat het een vrije dag was in Israël. Palestijnse burgers van Israël (22 %) zijn er nu wel in geslaagd mee te stemmen. Er werd deze keer een Arabische Eenheidslijst gevormd om als Arabische Israëli’s voldoende vertegenwoordiging te krijgen in de Knesset. Zij vormen de derde grootste partij in het parlement.

De hoofdrolspelers

Benjamin ‘Benny’ Gantz, 60 jaar, is leider van de Blauw-Wit-alliantie Kahol Lavan en voerde de laatste maanden een rechtser discours, om rechtse kiezers te winnen voor zijn kandidatuur. Gantz is voormalig stafchef van het Israëlisch leger, oud-generaal, en sinds december 2018 politicus. Hij leidde het Israëlische leger in de bloedige Gaza-oorlog in 2014 en liet vele Gazanen doden, omdat ze volgens hem terroristen waren. Hij ontpopte zich als een alternatief voor Netanyahu.

In Israël zijn generaals meestal bekende figuren. Benny Gantz is de zoveelste in de reeks oud-generaals die in de politiek stapten. Yitshak Rabin en Ariel Sharon zijn twee van zijn gekende voorgangers. Gantz slaagde er evenmin in om na 9 april een meerderheid te vormen. De vraag is of hij nu wel een coalitie kan vormen met een meerderheid in de Knesset.

De nationalistische en seculiere kaart wordt getrokken door Avigdor Levi Lieberman. Ook vele kolonisten - vaak migranten uit de landen van de vroegere Sovjet-Unie - kiezen voor Lieberman, zelf afkomstig uit Moldavië. Hij leidt een rechts-nationalistische partij met seculiere inslag, Yisrael Beiteinu (Israël is ons Huis). Lieberman woont in een nederzetting op de Westelijke Jordaanoever en heeft veel aanhang bij economische kolonisten en seculiere Joden. Hij dringt erop aan dat ook de ultraorthodoxe Joden dienstplicht vervullen, en plaatste zo opnieuw de rol van godsdienst op de agenda. Zijn partij kan het verschil maken in het vormen van een meerderheid.

Als Benjamin ‘Bibi’ Netanyahu in staat is opnieuw een regering te vormen - zijn vijfde - betekent dat niet alleen het volledige einde van het Oslo-akkoord van 1993, maar meteen ook het einde van de tweestatenoplossing, een Israëlische én een Palestijnse staat vreedzaam bestaand naast en met elkaar. Velen geloven echter dat Netanyahu, nu 69, aan het einde staat van zijn politieke carrière. Onder meer zijn mogelijke betrokkenheid in fraude- en corruptieschandalen blijven hem al lange tijd achtervolgen.

Tweestatenoplossing onder vuur

De verslechtering van de situatie en het verminderde uitzicht op een regeling van de Palestijnse kwestie zijn o.m. het product van de gestage verrechtsing van de Israëlische politiek, die bijvoorbeeld heeft geleid tot de aanwezigheid van kolonisten in de regering.

De tweestatenoplossing wordt meer en meer een één-staatoplossing. Niet die ene democratische staat met gelijke rechten voor iedereen, Israëli’s en Palestijnen, maar de voortzetting van de bezetting.

Het politieke denken en klimaat in Israël zijn dringend toe aan herziening, zeker op vlak van samenleven met alle burgers en met de Palestijnen in het bijzonder. De Palestijnse bevolking wil een einde van de bezetting en zelfbeschikking over haar grondgebied.

Veel Palestijnse jongeren geven de voorkeur aan een één-staat-oplossing, waarbij alle bewoners van het gebied gelijke burgers zijn met gelijke rechten. Daarmee komt echter, onder meer door het demografische overwicht van Palestijnen, de Joodse identiteit van de staat Israël in het gedrang.

Zowel de Verenigde Naties, de Europese Unie als de Heilige Stoel hebben steeds vastgehouden aan de politiek van een tweestatenoplossing en de deling van Jeruzalem in twee hoofdsteden.[1]

Annexeren van Palestijnse gebieden

Tijdens de recente verkiezingscampagne verklaarde Benjamin Netanyahu de oorlog aan de tweestatenoplossing. Zijn plan, dat hij beloofde uit te voeren als hij herkozen zou worden, zou tussen de 30 en de 40 % van de Westelijke Jordaanoever, inclusief alle Joodse nederzettingen, geïsoleerd rond Palestijnse gemeenschappen en de gehele Jordaanvallei annexeren. Dit is een flagrante schending van het internationaal recht. Een dergelijke politiek geeft groen licht aan de realiteit van en de verdere uitbreiding van de nederzettingen, en betekent een overwinning voor de kolonisten.

In het (recente) verleden zeiden Westerse politici dat de voortdurende bouw van nederzettingen moest stoppen. Dat zou dan onderdeel moeten zijn voor een vredesplan. Alle nederzettingen zijn illegaal onder het internationaal recht. Ze zijn in strijd met de Vierde Geneefse Conventie, die bepaalt: “De bezettingsmacht zal niet delen van haar eigen burgerbevolking deporteren of overbrengen naar het gebied dat zij bezet”. Waarom moet je bouwen aan nederzettingen in bezet gebied als dat gebied onder een Palestijnse staat zou vallen? Bouwen voor de sloop? Niet dus. Bouwen om te blijven was en is het motto van de kolonisten en Bibi Netanyahu.

“Wij zijn hier om te blijven, voorgoed”, zei Netanyahu in september 2017 tegen duizenden kolonisten in de nederzetting Barkan op de Westelijke Jordaanoever, waar hij de vijftigste verjaardag van de bezetting vierde. “We zullen dieper wortelen, we zullen bouwen, versterken en koloniseren”.

Ook in Oost-Jeruzalem, waar nog 350.000 Palestijnen wonen, stimuleert de Israëlische overheid de Joodse aanwezigheid (nu al 64 %) en verzwakt het structureel de Arabische samenleving. Ongeveer 78 % van de Palestijnen in Oost-Jeruzalem leeft in armoede en ongeveer 32 % is er werkloos. De status van Jeruzalem is één van de knelpunten in de discussies tussen Israëli’s en Palestijnen. In september 2000 begon in de stad Jeruzalem de Tweede Intifada.

Annexatie = Palestijns verzet

Een annexatieplan zet aan tot een derde intifada. Het Palestijnse verzet zal dan waarschijnlijk een nieuwe fase van geweld inhouden.

Geen enkele Palestijn zou instemmen met een gefragmenteerde Palestijnse ministaat onder die omstandigheden. Netanyahu verklaarde dat hij met president Trump een akkoord over deze territoriale veroveringen zal onderhandelen. 

Voor Netanyahu bestaan de Palestijnen niet, hebben de Palestijnen geen rechten en kunnen hun ambities voor onafhankelijkheid en staat eenvoudigweg worden genegeerd. Hij heeft alleen de steun van Trump nodig. De Amerikaanse president beweerde eerder al het vraagstuk Jeruzalem en het vluchtelingenprobleem van de agenda te verwijderen. Een volgende stap is de kwestie van de Palestijnse staat: ook die kan van de agenda af.

Landen van de internationale gemeenschap reageerden eerder lauw en onvoldoende scherp op de plannen van Netanyahu. Vanuit Rusland wordt er geen felle reactie verwacht: dat land bezet zelf sinds 2014 de Krim. Benjamin Netanyahu benaderde de laatste jaren systematisch politieke leiders van andere landen (o.m. in Afrika en Centraal-Europa) individueel om met hen economische deals te sluiten; als gevolg van die strategie is de reactie en kritiek van deze staten op het Israëlische beleid bijzonder zwak.

Bij annexatie zullen Egypte en Jordanië hun ambassadeurs terugroepen en een proces starten dat waarschijnlijk zal leiden tot het bevriezen van de vredesverdragen met de twee Arabische buren van Israël. Land annexeren is gewoon een stap te ver voor de Arabische wereld om te accepteren. De Palestijnse Autoriteit zal waarschijnlijk instorten. De bestaande verdeeldheid onder de Palestijnen – Hamas versus Fatah – zal nog toenemen.

De Palestijnen zullen nooit partners zijn bij de Israëlische annexatie. Geen enkele Arabier zal ooit een partner zijn voor de Israëlische discriminerende politiek, een staat waarin Joden superieur zijn, volledige politieke rechten hebben en waarin de meerderheid van de Arabieren (Palestijnen) het burgerschap, politieke rechten en gelijkheid wordt ontzegd.

Israël, dat enorme delen van de Westelijke Jordaanoever annexeert, is niet langer de democratische natiestaat van het Joodse volk. Dat kan niet, omdat de demografische samenstelling van de totale bevolking tussen de rivier en de zee ten minste 50 % Palestijns is en zij niet van de democratie van Israël genieten. Palestijnen verwerpen ook de annexatie van hun land en het einde van de mogelijkheid van een onafhankelijke staat naast Israël.

Status quo of teruggang

Vrede ontbreekt niet slechts in de praktijk, het is ook van de politieke agenda verdwenen, zowel nationaal als internationaal. De uitkomst van de verkiezingen brengt geen nieuwe dynamiek op gang, zeker niet in de richting van een constructief vredesproces met de Palestijnen. Aan beide zijden van het conflict heerst de stellige overtuiging dat er aan de andere kant geen vredespartner is.

Die acceptatie dat er geen partner is, laat de huidige en toekomstige leiders toe om niet concreet te hoeven werken aan de belangrijkste existentiële kwestie waarmee Israël geconfronteerd wordt: de kwestie van zijn grenzen, de personele samenstelling van de volken die onder Israëlische controle leven en hun fundamentele politieke en mensenrechten.

Veiligheid van Israël komt eerst

Het voorkomen van oorlog en terroristische aanvallen om Israël veilig te houden, is de belangrijkste drijfveer van Israëlische politici. De veiligheid van de Israëlische bevolking staat voorop. De Israëlische regering heeft het recht en de plicht om haar burgers te beschermen. Je bevolking beschermen is een morele plicht. Maar verdedigen betekent niet je grondgebied uitbreiden door de verdere ontwikkeling van nieuwe nederzettingen en het voortzetten van de bezetting van Palestijns gebied. Veiligheid voor een bevolking kan alleen als er ook veiligheid is voor andere naburige bevolkingen.

Het leiderschap in Israël en dat aan Palestijnse zijde zullen de kloof tussen hen beiden over de fundamentele kernkwesties (waarover ze het eens moeten worden) niet dichten. De belangrijkste daarvan is de acceptatie van de twee naties als een realiteit. De aanvaarding van elkaars bestaan is de start van een vredesproces dat moet leiden naar een situatie met voldoende garanties voor beide volkeren.

Het wordt tijd dat de Palestijnen meer in het offensief gaan met een vredesstrategie die focust op hun eigen recht op zelfbeschikking. Eindeloze bezetting is geen optie. De hoop is dat beide volkeren elk in hun eigen land naast elkaar kunnen leven. De tweestatenoplossing moet weer relevant gemaakt worden.

De toekomst van Israël is enkel gegarandeerd door de Palestijnse bevolking te accepteren en een manier van samenleven te vinden die beide volkeren ten volle tot hun recht laat komen. Een tweestatenoplossing kan dé methode zijn. Dit concept moeten we blijven vasthouden als (voorlopig) enige uitweg uit een situatie van bezetting en conflict.

Belgische diplomatie

De Belgische regering moet er zich goed van bewust zijn dat naast het groeiende spanningsveld tussen Saudi-Arabië en Iran in het Midden-Oosten ook dit bijzonder diepgaande (religieuze) spanningsveld tussen Israël en Palestina nog steeds blijft bestaan. Daarom moet de Belgische diplomatie blijven inzetten op onderhandelingen en een vredesproces naar een tweestatenoplossing. De regering kan dat doen in de context van het lidmaatschap binnen de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties en als lid van de Europese Unie.

Elke oplossing moet gebaseerd zijn op het gemeenschappelijk goede van allen die in Israël/Palestina leven, zonder uitzondering. Alle mensen in de regio moeten leren samenleven als gelijken en in menswaardigheid in de regio. Bezetting of annexatie is onaanvaardbaar en onverdraagbaar.

Paul Lansu
Bestuurslid Pax Christi Vlaanderen

Antwerpen, 18 september 2019


Foto: Israëlische nederzetting in aanbouw op de Westoever/Ronan Shanhav/Creative Commons.

 

[1] De Verenigde Naties besliste in 1947 een delingsplan dat het Britse mandaatgebied Palestina zou gaan naar een Joods en een Palestijns deel met Jeruzalem en Bethlehem onder internationaal bestuur.