Amerikaanse terugtrekking INF-verdrag: naar een nieuwe nucleaire wapenwedloop?

Amerikaans president Trump stelde deze week dat de VS zich willen terugtrekken uit het historische INF-verdrag uit 1987. Dit zou decennia van vooruitgang inzake nucleaire ontwapening ongedaan kunnen maken en een nieuwe nucleaire wapenwedloop kunnen ontketenen. Europese landen moeten hun nucleaire ambiguïteit eindelijk laten varen en concrete stappen zetten richting volledige nucleaire ontwapening.

Historische mijlpaal

Onder het INF-verdrag, dat in 1987 werd afgesloten tussen Michael Gorbatsjov en Ronald Reagan, moesten de VS en de toenmalige Sovjetunie alle nucleaire en conventionele van op de grond afgevuurde kruisvluchtwapens met een bereik van 500 tot 5,500 kilometer elimineren. Het was een historische mijlpaal: de eerste keer dat een volledige categorie van nucleaire wapens verboden werd.

Dankzij het verdrag vernietigden de VS en de Sovjetunie 2,692 raketten tegen 1 juni 1991. Hieronder bevonden zich ook de Amerikaanse kruisvluchtwapens en Pershing II-raketten die in Europa geplaatst waren na het beruchte NAVO-dubbelbesluit (1979).

Pax Christi Vlaanderen en andere Belgische vredesorganisaties speelden in de jaren 1980 een leidende rol in de organisatie van massademonstraties tegen dit dubbelbesluit. Honderdduizenden Belgen betoogden tegen de plaatsing van kruisvluchtwapens in de vliegbasis van Florennes, die uiteindelijk dankzij het INF-verdrag verwijderd werden. Exact 35 jaar geleden betoogden in Brussel 400.000 Belgen tegen deze plaatsing.

Rusland

De VS beschuldigen Rusland sinds 2014 openlijk van het schenden van het INF-verdrag. In 2017 stelde een hooggeplaatste Amerikaanse legerofficier zelfs dat Rusland al beschikte over een nieuw type van operationele grond-kruisvluchtwapens. Rusland claimt dan weer dat de VS het verdrag schenden door de ontwikkeling van bepaalde types drones en van interceptoren voor het Amerikaanse rakettenschild. In maart 2018 kondigde de Russische president Poetin aan dat zijn land nieuwe nucleaire kruisvluchtraketten aan het testen is.

In de nieuwe Amerikaanse “Nuclear Posture Review”, gepubliceerd in februari 2018, stelden de VS nog dat het niet uit het INF-verdrag zou stappen. Tegelijk waarschuwden ze Rusland dat ze ‘niet eeuwig de Russische niet-naleving zullen tolereren’, en dreigden met economische strafmaatregelen.

Europese reactie

Een opzegging van het INF-verdrag is een directe veiligheidsbedreiging voor Europa. Het neemt alle beperkingen weg voor Rusland om grond-kruisvluchtwapens te ontwikkelen, die in de eerste plaats gericht zullen zijn op Europa. De Europese diplomatie moet dan ook alles in het werk stellen om de VS en Rusland terug aan de onderhandelingstafel te brengen.

Daarnaast toont de mogelijke Amerikaanse terugtrekking uit het INF-verdrag de kwetsbaarheid van bilaterale verdragen, en de noodzaak van multilaterale ontwapeningsverdragen zoals het Verdrag voor een Verbod op Kernwapens (TPNW). Dit laatste verdrag werd in 2017 afgesloten tussen 122 VN-lidstaten.

Europese landen moeten niet langer aarzelen om dit verdrag te ratificeren, Amerikaanse kernwapens te verwijderen van Europees grondgebied en Europese financiële instellingen te verbieden om te investeren in de kernwapenindustrie. Enkel op die manier kan een nieuwe nucleaire wapenwedloop vermeden worden die de Europese veiligheid ernstig bedreigt.  

Voor meer informatie, contacteer Willem Staes.