80 jaar Pax Christi International: de blijvende strijd voor vrede

In de Belgische media klinkt steeds vaker de oproep om zonder aarzeling het defensiebudget te verhogen, waarbij zelfs nucleaire afschrikking niet wordt geschuwd. In contrast met deze toenemende desinteresse in pacifisme verkondigt Pax Christi International al 80 jaar haar vredesboodschap - niet naïef, maar geworteld in de doorleefde waarden en verhalen van de joods-christelijke traditie.

Marti Waals

di 25 mrt. 2025

De viering van Pax Christi’s 80-jarige bestaan vond plaats in de Europa-kerk, in het hart van de Europese wijk in Brussel. Tegenover de dominante politieke tendensen – zoals de nadruk op herbewapening, het tegenhouden van migranten, het terugschroeven van internationale solidariteit en de aantasting van het milieu – klonk hier een ander geluid. Een panel van religieus geïnspireerde organisaties bracht inzichten aan over hoe bijgedragen kan worden aan een rechtvaardige en duurzame vrede.

Beschaving in crisis

Martha Inés Romero, secretaris-generaal van Pax Christi International, wees op de grote uitdagingen van onze tijd: geopolitieke conflicten, milieucrises en wat zij een “beschavingscrisis” noemt. Dit laatste is meer dan een economische crisis; het is de teloorgang van ethische en culturele waarden. Volgens haar kunnen deze waarden alleen worden herontdekt via spirituele, culturele en sociale bewegingen aan de basis van de samenleving. Zo is er de Quakergemeenschap, die zich al sinds 1661 inzet voor vreedzaam handelen om oorlogen te voorkomen, en dienen ook heel wat vredesinitiatieven in Afrika als voorbeeld.

Dankzij morele autoriteit en vertrouwen, een uitgebreid netwerk en een holistische langetermijnvisie kunnen maatschappelijke en politieke krachten effectief beïnvloed worden. Vrede is immers niet enkel de afwezigheid van oorlog, maar ook de aanwezigheid van rechtvaardigheid en waardigheid. Religies kunnen hierin een cruciale rol spelen: ze brengen sociale, morele en spirituele bronnen aan die essentieel zijn voor duurzame vredesopbouw. 

Deze spirituele en ethische dimensies kunnen, met hun helende en diepe werking, bruggen bouwen in conflictgebieden. Toch wordt religieuze betrokkenheid vaak genegeerd tijdens vredesprocessen. Meer nog: in de huidige geopolitieke context dreigt zelfs een self-fulfilling prophecy: door dialoog en diplomatie uit te weg te gaan, versterken we het idee dat oorlog onvermijdelijk is. De vraag is dus: kunnen we nog kiezen voor een diplomatie waarbij niet ‘de een tegen de ander’ centraal staat, maar waarin gemeenschappelijke veiligheid het doel is?

Leidraad 
Paul Lansu, priester in Antwerpen en beheerder van Pax Christi International, ziet in de encycliek Pacem in Terris als de Magna Charta van zijn organisatie. Deze tekst benadrukt de vier basiswaarden van een samenleving: waarheid, rechtvaardigheid, liefde en vrijheid. Hij koppelt deze principes aan hedendaagse katholieke leerstellingen zoals Populorum Progressio (ontwikkeling als nieuwe naam voor vrede) en de sociale boodschappen van  Laudato Si’ en Fratelli Tutti. 

De actualiteit staat echter in schril contrast met deze principes. De oorlog in Oekraïne, de meedogenloze strijd tussen Israël en Hamas, het schrappen van ontwikkelingssamenwerking en de steeds luidere oorlogstaal in politiek en media tonen hoe snel een conflictlogica kan overheersen. Wanneer basisbewegingen die pleiten worden weggezet als naïef, dreigen we af te glijden naar een wereld waarin brute macht de boventoon voert en menselijke waardigheid verdringt. 

Profetische diplomatie
Hoe kunnen we in deze context opnieuw bruggen bouwen en de samenleving versterken? Naast ruimte voor open dialoog en debat, waarbij niemand gedwongen mag worden tegen zijn eigen geweten in te handelen, kan de inbreng van spirituele wortels van groot belang zijn. Pax Christi International heeft haar fundamentele keuze voor de minstbedeelden omgevormd tot een wereldwijde solidariteitsbeweging, die zich inzet voor vredesopbouw en politiek lobbywerk. 

“Dankzij morele autoriteit en vertrouwen, een uitgebreid netwerk en een holistische langetermijnvisie kunnen maatschappelijke en politieke krachten effectief beïnvloed worden.”

Binnen deze diplomatie zijn twee benaderingen complementair. Enerzijds is er de profetische boodschap, die een moreel kompas biedt en de ideale uitkomst schetst, en anderzijds is er pragmatische diplomatie, die haalbare stappen zoekt binnen bestaande politieke structuren. Hoewel de eerste vaak als naïef wordt beschouwd en de laatste vaak gezien wordt als een compromis, is het balanceren tussen beide essentieel voor duurzame vrede.   

Pax Christi heeft met haar ruim 120 aangesloten organisaties wereldwijd al belangrijke successen geboekt, onder meer op het gebied van nucleaire ontwapening en politieke conflicten. Zo leidde een recente brief aan de Britse regering nog tot sancties tegen Rwanda. Haar stem verdient in elk geval méér gehoor in publieke en politieke debatten over vrede en veiligheid.