Annemarie gaat naar Oekraïne
Reisblog van Annemarie in Oekraïne
Solidariteitsacties en ruimte geven aan stemmen uit de regio
Sinds het begin van de Russische full-scale invasie in Oekraïne is Pax Christi Vlaanderen nauw betrokken bij de situatie in zowel Oekraïne als Rusland. We hebben de mensen die we ter plaatse kennen meteen gecontacteerd voor eerste reacties en om onze steun te betuigen. Inspanningen om de oorlog te beëindigen werden met de contactpersonen gedeeld, de inhoud van onze standpunten werd mede door hen opgemaakt. We stuurden boodschappen van solidariteit, van hoop en van vrede naar de mensen ‘op het terrein’. We lieten Oekraïners en Russen aan het woord op manifestaties, in webinars, in onze AXIE en op sociale media. We namen deel aan de conferentie Women at the Peace Table, aan overleg met Buitenlandse Zaken, maar ook aan tal van debatten en gastlezingen. We kozen ook drie doelgroepen om de campagne ‘Doorbreek de oorlogsmuur’ te voeren: politieke gevangenen, gewetensbezwaarden en mensen die zich verzetten tegen de oorlog.
Missie: ontmoetingen met de burgermaatschappij en Belgische ambassadeur.
Bewegingsmedewerker Conflictregio's, Annemarie Gielen, is van maandag 29 april tot 6 mei op missie in Oekraïne. Ze zal er spreken met diverse contacten van de burgermaatschappij over de situatie in Oekraïne. Hoe kijken zij naar de oorlog en perspectieven op vrede? Wat is de impact van de oorlog op de Oekraïense samenleving? Is het eenheidsgevoel nog steeds aanwezig of komen oude spanningen terug naar boven? Wat zijn andere grote uitdagingen naast de oorlog in Oekraïne? En wat na de oorlog? Ook is er een ontmoeting gepland met de Belgische ambassadeur om de oorlogssituatie en perspectieven op diplomatieke stappen te bespreken.
Ook Galina Matushina, lid van onze Algemene Vergadering en voorzitter van de Werkgroep Oekraïne Rusland van Pax Christi, gaat mee op deze missie. Galina heef al tweemaal meegereisd met het humanitair konvooi van Ihor Vitenko. Daar bracht ze op de werkgroep in november indringend verslag van. Voor zowel Galina als Annemarie is het een uitstekende gelegenheid om vroegere contacten te ontmoeten, de situatie met eigen ogen te zien en te voelen hoe het er ter plekke aan toe gaat.
Reisblog & Whatsappkanaal
Hieronder kun je de reisblog lezen van Annemarie met om de paar dagen een bijdrage. Je kan ook het WhatsApp-kanaal volgen waar je vanop de eerste rij korte updates en indrukken krijgt van de missie.
Je kan deze link best openen vanaf je smartphone die je dan meteen naar WhatsApp brengt. Druk dan rechtsboven op "volgen". Het kanaal verschijnt in "updates" onderaan de app naast "Chats".
Reisblog
Op zondag 28 april vertrekt Annemarie naar Oekraïne. Haar eerste stop is Ternopil, waar zij door het konvooi van Missie Ihor Vitenko wordt opgepikt. 1 van de ambulances die in het konvooi rijdt, is aangekocht met geld dat Annemarie inzamelde. Alvast een eerste doel dat bereikt is!
Missie Ihor Vitenko zorgt dat ik kan meereizen met een groep ontzettend geëngageerde mensen. Hun inzet voor de slachtoffers van de oorlog in Oekraïne en het ethisch kompas van Ihor zorgt ervoor dat de hulp terecht komt waar het hard nodig is. Ik leerde in 2017 ook dr. Ivan Javorski kennen tijdens workshops ‘actieve geweldloosheid’ in Oekraïne. Hij voert nog elke dag operaties uit in Kiev.
Ihor Vitenko is Oekraïens chirurg en gespecialiseerde wondzorgverpleger van het Jan Palfijnziekenhuis in Gent. Toen de oorlog uitbrak, aarzelde hij niet en ging naar Oekraïne. Hij heeft in 2 jaar tijd tientallen verplegers opgeleid, 75 ambulances en andere voertuigen naar Oekraïne gebracht en ook nog eens vrachtwagens vol met medisch en humanitair materiaal. Hij houdt de aflevering van de goederen strak in de hand en richt zich vooral op de slachtoffers en de veiligheid van zowel burgers als militair personeel. Dat alles maakt hem een betrouwbare en geschikte partner om mee te reizen.
Ik wil dus niet met lege handen aankomen. De generositeit van vrienden en familie zorgden voor een succesvolle inzamelactie ! Eén van de 14 voertuigen op deze missie, is een tweedehands ambulance die dankzij mijn inzameloproep is aangekocht! Naast 2 mooie printers, kunnen we ook dozen vol klein medisch materiaal inpakken dankzij donaties van ziekenhuizen uit de Emmaüs-groep. Fantastisch dat we er samen voor zorgen dat dit allemaal mee kan naar Oekraïne. Ihor Vitenko en zijn vrijwilligers organiseren tweemaal per jaar een missie, dus elke steun blijft welkom.
Na een ultrakorte cursus cameragebruik, ben ik bijna klaar voor vertrek. Ik ga ervan uit dat ik zonder kleerscheuren terug kom. Missie Ihor Vitenko past het reisschema aan waar nodig en zorgt voor de veiligheid van het hele konvooi. Jan Balliauw voorspelde me afgelopen woensdag na een lezing dat ik weinig van de oorlog zou zien. Toch verwacht ik dat het een mentale impact heeft om op het grondgebied te zijn van een land waar dagelijks honderden mensen sneuvelen.
Ik kijk uit naar de Oekraïense ontvangst van dit humanitaire konvooi. Hopelijk krijg ik dankzij de mensen ter plaatse beter zicht op de noden die er zijn. Ik hoop ook mensen terug te zien die ik ken uit de trainingen 'actieve geweldloosheid' in 2015 en 2017 in Kiev. De weersvoorspellingen zijn goed en op zondag 5 mei valt het orthodox Paasfeest. In mijn koffer zitten dus veel paaseieren van echte Belgische chocolade om uit te delen.
Als ik in Kraków aankom, kies ik in een Poolse bar mleczny voor Kip op Kiëvse wijze. Op het busstation in Kraków merk je maar al te goed dat reizen naar Oekraïne niet zomaar op een bus stappen is. Voor mijn ogen vraagt een kleine, wat scheef lopende vrouw aan de chauffeur van de bus naar Charkiv of zij bagage kan meegeven. "Sorry, maar de bus zit vol en iedereen heeft veel bagage bij, dat gaat niet." De vrouw blijft aandringen, waarop de man zegt: "Ok, twee tassen mogen mee." Daarop loopt de vrouw ergens heen en sleurt twee grote dozen tevoorschijn. Achter haar aan komt een zorgvuldig opgemaakte jongedame met nog eens een gigantische zak. En een man met kniebrace en twee krukken.
Met wilde armgebaren geeft de chauffeur aan dat dit absoluut niet kan: "Twee tassen, ja, maar niet twee dozen en een gigantische zak. Dat kan echt niet. De bus zit vol." De oude vrouw geeft niet op, de jongedame laat haar begaan en de man met krukken kijkt erg bezorgd. Na tien minuten van op- en afslepen met die dozen en zak, van de éne kant van de bus naar de andere, lijkt er een doorbraak. Alle bagage mag mee. Maar de vrouw ook. Heeft de vrouw een plaats betaald en mag de bagage daarom mee? Zwichtte de chauffeur om een andere reden? Het resultaat is in elk geval dat de vrouw zijn handen dankbaar vastpakt en ze fijnknijpt.
Mijn bus naar Lviv en Ternopil is dan weer een uur te laat. Op zich niet gek dat er wat vertraging is als je helemaal uit Szczecin moet komen, het stadje 750km naar het westen aan de Duitse grens. Eenmaal op de bus (gemaakt door het Belgische Van Hool) vind ik een plekje naast een wat corpulente oudere vrouw. Als je iets langer kijkt, dan zie je dat ze jaren geleden een schoonheid moet zijn geweest. Nu vallen vooral het uitgezakte lichaam en de rimpels in haar gezicht op.
Ze komt van een bezoek aan haar volwassen kinderen, die in Polen wonen en werken. Die verhuisden al voor de oorlog. Werk vinden in West-Oekraïne was al niet gemakkelijk. Van haar pensioentje kan zij zelf niet rondkomen. Ze is zeventig en werkt nog steeds. Ze moet wel. In de winter gaat het volledige pensioentje naar verwarming. In de zomer probeert ze een beetje te sparen... Als ik vraag of haar kinderen haar dan financieel helpen, zegt ze dat ze geen hulp wil. Wat de kinderen verdienen, moeten ze vooral zelf houden.
Na een korte stilte vat ze in een paar zinnen samen waar het volgens haar op aankomt: Vroeger (ze spreekt over de Sovjettijd) waren er drie fabrieken in haar stadje. Er was werk, iedereen had een appartement ter beschikking: het leven was goed. Vandaag zijn de fabrieken dicht (wat niets met de oorlog te maken heeft, maar volgens de vrouw met wanbeheer). En het land is in oorlog omdat de jeugd aansluiting wil bij Europa. Maar, zegt ze, wij, de oudere mensen hoeven helemaal niet bij Europa te horen. Wij hadden het toch goed, onder ons? Nu is alles verziekt door corruptie. Dat is in een notendop hoe deze vrouw de situatie voor haarzelf duidt.
Op de volle bus zitten verder alleen maar Oekraïeners. Dat weet ik omdat de Oekraïense grenswacht alle paspoorten komt halen. Ze vertrekt met een enorme stapel blauwe paspoorten en 1 bordeaux paspoort. Dat van mij.
Het is half drie 's nachts en we moeten 1 voor 1 aanschuiven en vaak nog een foto maken. De Poolse douanier neemt uitgebreid de tijd voor mijn paspoort: het is duidelijk dat ze het niet vaak tegenkomt. Dan knikt ze en legt het op het scanapparaat om te zien of mijn paspoort geldig is.
Na de strenge individuele controle aan de Poolse grens, is die van de Oekraïense een lachertje. De grenswacht loopt weg met alle paspoorten en geeft ze na de controle aan 1 van de passagiers. Zo heeft de chauffeur een verantwoordelijkheid minder. Braaf wordt iedereen opgewacht, want de rij naar het enige toilet is lang. Maar als je terugkomt, krijg je je paspoort aangereikt. Voor een aantal medepassagiers is dit de eerste keer dat ze de bus naar huis nemen. Door de oorlog is er geen vliegverkeer meer.
Tachtig kilometer voorbij de grens stopt onze bus die ochtend voor het eerst op Oekraïense bodem in Lviv. In deze stad wonen meer mensen dan in Antwerpen. De blauwe Van Hool bus neemt me nog 130km verder mee tot in Ternopil.
Ik kom 2,5 uur later aan dan gepland maar het is nog altijd ochtend. Ihor haalt me op met 1 van de auto's van het konvooi. We rijden naar Cervitsikhi waar zijn ouderlijk huis staat. Dit is één van de huizen die zijn oma voor haar kinderen liet bouwen. Naast het huis van zijn moeder staat ook dat van zijn oom. Zijn moeder stierf vorig jaar van de oorlogsstress, zegt Ihor. Ook zijn vader is gestorven, net als zijn oom. In het tweede huis woont zijn nicht nog steeds. Zijn neef is aan het begin van de oorlog via Kazachstan en Turkije naar Canada kunnen vertrekken zodat hij niet onder de wapens moet.
Het landschap hier is groen, glooiend, met veel riviertjes, meren en moerassen. Met zwarte akkers, vers geploegd. De stad Ternopil ligt aan de Seret rivier en een groot meer. De warme lentezon maakt dat het hier haast als vakantie aanvoelt. Helaas is dat iets voor vredestijd.
Vandaag hebben we het druk met alle medische hulp sorteren, auto's herladen en afspraken maken wie naar Kiev rijdt en wie naar Odessa. In Kiev komen mensen van het Charkivgarnizoen en het Wit-Russische regiment Kalinovsky (dat aan Oekraïense zijde vecht) ook enkele auto's en medisch materiaal halen.
Als de transportwagens klaar zijn, ga ik nog even mee naar Ternopil. In het kleurrijke stadscentrum is alles netjes onderhouden en het ziet er prachtig uit in de lentezon. Soms overvalt de oorlog me dan extra hard als ik langs wapperende vlaggen of tentoongestelde granaathulzen loop.
Na een lekker ontbijt met zoete gecondenseerde melk, vertrekken we voor een officieel moment naar Zbarazh. Dat is zo'n 4 uur rijden zonder oponthoud.
Ik heb de eer om met een Toyota jeep te rijden. Ook Galina rijdt één van de auto's. Ze is actief vrijwilliger bij Pax Christi. Zij is al voor de derde keer mee met de Missie van Ihor. Omdat zij zelf uit Belarus komt, is dit werk voor haar heel betekenisvol.
We vertrekken op tijd want er moet nog door het hele konvooi getankt worden aan een benzinestation. Radio Ternopil zorgt voor een muziekje.
Zbarazh is een klein stadje dat bekend staat door de ruïnes van een middeleeuws fort van prinses Zbaraski. We worden er ontvangen door de burgemeester en traditioneel uitgedoste jongedames. Volgens oude Oekraïense traditie krijgen we brood met zout om als gasten verwelkomd te worden. Ihor krijgt een superwarm applaus en de hele Belgische delegatie wordt bedolven onder woorden van dank.
Op het marktplein zien we ook een monument waar foto's van veel te jonge mannen en papa's hangen boven de noveenkaarsen.
Dan trekken we in konvooi verder naar Kiev. De weg van Zbarazh naar Kiev zorgt voor filmische beelden. Tot in Kiev berekent Google Maps 6 uur rijden zonder pauzes. Onder de strakblauwe hemel rijden we door een landschap dat de Oekraïense vlag inspireerde. We passeren prachtige orthodoxe kerkjes op de route. Af en toe is het een weg vol putten maar daar gaat het hele konvooi heelhuids overheen. Tot na de tweede koffiestop. Mijn auto wil niet meer starten. Gelukkig hebben we startkabels bij om de accu weer te reanimeren.
We stappen opgewekt in en rijden verder. Maar na 20 minuten gaat het weer mis. Eén voor één geven mijn lichten het op. Na de koplampen nu ook de richtingaanwijzers. Gelukkig ligt er een walkietalkie in de auto zodat ik snel kan doorseinen dat ik in de problemen zit. Tot plots de auto het helemaal laat afweten. Ik val stil midden op de snelweg aan 110 per uur en kan geen gas meer geven. Tussen twee vrachtwagens door weet ik snel naar een afrit te laveren! Gelukkig rijdt Rudy in een ambulance achter mij. Mijn engelbewaarder is meegereisd tot in Oekraïne.
Na een tweede oplaadsessie pakken we het strategisch aan. Ik moet door deze Oekraïense nacht zonder autolichten rijden zodat de accu het zo lang mogelijk uithoudt. We gaan zo ver mogelijk naar Kiev. Voor mijn neus rijdt Eduard in een ambulance met flitsende zwaailichten. Achter mij komt Jimmy in een busje waarvan alle knipperlichten aanstaan zodat andere weggebruikers extra opletten bij het inhalen van dit uitzonderlijk konvooi.
Na een derde keer stilvallen, is het duidelijk. De tijd dringt. Er is een avondklok in Kiev dus we moeten zorgen dat we voor middernacht binnen zijn. Ik laat de jeep achter en reis samen met Rudy en Jimmy naar de Kapucijnen in Kiev. We komen aan om tien voor twaalf. Oef! Het warme onthaal bij de Kapucijnen doet ontzettend veel deugd!
Eind goed, al goed! Dat mag ik voor vandaag alvast wel zeggen.
Vanochtend worden we na een uitgebreid ontbijt in het klooster verwacht op het plein bij het Polytechnisch Instituut. Daar worden alle wagens officieel overhandigd. De Toyota jeep is opgehaald en heeft meteen nieuwe accu's gekregen zodat die het onderweg van of naar oorlogsgebied niet opnieuw opgeeft. Dat zou veel erger zijn dan mijn hachelijke situatie gisteren.
Dit plein is uitgekozen omdat er zich 10 versterkte officiële schuilkeldersbevinden. In geval er een bombardement plaatsvindt, is er voedsel, wifi, medicijnen, dokters en psychologen. Hier kan je een Oekraïens filmpje zien over hoe het leven in de schuilkelders is georganiseerd voor de studenten, professoren en mensen die in de omgeving wonen.
Ook de Belgische ambassadeur Peter Van de Velde is er en speecht na de rector van de universiteit bij de officiële overhandiging van de voertuigen en het medisch materiaal. De vertegenwoordigers van de verschillende steden krijgen natuurlijk de tijd om een woordje te zeggen. Anatoly is er ook. Ik ontmoette hem vorig jaar met zijn vrouw op de vredesconferentie in Ieper en ze logeerden daarna nog een paar dagen bij ons thuis. Hij neemt de ambulance van Rudy over om in Charkiv te bezorgen. Galina kan het Wit-Russische regiment dat meevecht aan de Oekraïense zijde in haar moedertaal begroeten.
De vlaggen en bandura's worden bovengehaald voor het Oekraïens volkslied om de speeches af te sluiten. We zouden dit nooit hoeven brengen als er geen oorlog was. Ondanks de oorzaak voelt zo'n officiële warme overdracht toch een beetje feestelijk. Onze steun is meteen tastbaar. Ze wordt gevoeld en ontzettend geapprecieerd. De grote dank deel ik graag weer verder met iedereen in België die hieraan heeft bijgedragen. Of dat nu medisch materiaal is of centen om een tweedehands ambulance te kopen of de douanedocumenten en benzine te helpen betalen.